امروزه واحدهای صنعتی برای افزایش کیفیت و قابلیت ردیابی محصولات، از فناوری‌های متنوعی بهره می‌گیرند که یکی از پرکاربردترین و دقیق‌ترین آن‌ها، حکاکی صنعتی است. روش‌های مختلف حکاکی روی فلز باعث شده تا این فناوری در صنایعی نظیر خودروسازی، نفت و گاز، تجهیزات پزشکی و حتی صنایع نظامی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. شرکت حک‌گستر با تکیه بر تکنولوژی روز و تجهیزات تخصصی، توانسته خدمات قابل توجهی در این حوزه ارائه دهد.

نقش حکاکی فلز در شناسایی محصولات صنعتی

یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده از حکاکی فلزات، نیاز به نشانه‌گذاری دقیق و دائمی بر روی قطعات است. در صنایعی که قطعات با یکدیگر مشابه‌اند، نظیر قطعات موتور، ابزار دقیق یا بدنه خودرو، درج شماره سریال، کد فنی یا لوگو، امکان پیگیری، کنترل کیفیت و جلوگیری از تقلب را فراهم می‌کند. این فرآیند نه‌تنها باعث افزایش اعتماد مشتری می‌شود، بلکه ایمنی خطوط تولید را نیز بهبود می‌بخشد.

افزایش دوام نشانه‌گذاری نسبت به روش‌های سنتی

در گذشته از روش‌هایی مثل چسباندن لیبل یا چاپ با جوهر استفاده می‌شد که به‌راحتی با حرارت، مواد شیمیایی یا سایش از بین می‌رفتند. در مقابل، مارک‌ زنی روی فلز با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته، اطلاعات را به‌صورت دائمی روی سطح فلز حک می‌کند. این روش حتی در شرایط سخت صنعتی نیز دوام بالایی دارد و امکان مخدوش شدن اطلاعات وجود ندارد.

تجربه صنایع خودروسازی با حکاکی فلز

یکی از پرتکرارترین سوال‌ها از فعالان صنعتی این است که کاربرد حکاکی روی فلز در صنایع خودروسازی چیست؟ در پاسخ باید گفت این صنعت برای ردیابی دقیق قطعات، تضمین اصالت برند و بررسی دوره‌ای قطعات، به صورت گسترده از حکاکی استفاده می‌کند. به عنوان مثال، روی هر پیستون خودرو، یک شماره فنی حک می‌شود که در زمان تعمیر یا بازبینی، مسیر تولید تا مونتاژ آن قابل بررسی است.

در سال 2023 طبق گزارش انجمن خودروسازان اروپا، بیش از ۸۷٪ از شرکت‌های تولیدکننده خودرو، از روش حکاکی لیزری و سوزنی برای نشانه‌گذاری قطعات خود استفاده کرده‌اند. این آمار اهمیت فوق‌العاده این فناوری را در تولید انبوه نشان می‌دهد.

تنوع روش‌ های حکاکی فلز و مقایسه آن‌ها

در حال حاضر، صنایع از چند روش مرسوم برای نشانه‌گذاری روی فلز استفاده می‌کنند:

• حکاکی لیزری
• حکاکی سوزنی (پین مارکینگ)
• حکاکی غلطکی یا رول مارکینگ
• الکتروشیمیایی

هر یک از این روش‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند. مثلاً حکاکی سوزنی فلز با استفاده از ضربات سریع سوزن روی سطح فلز عمل می‌کند و برای فلزات سخت مناسب است. اما حکاکی لیزری، با دقت بالا و بدون تماس فیزیکی، برای نشانه‌گذاری‌های بسیار ظریف و دقیق استفاده می‌شود. برخی شرکت‌ها نیز از دستگاه رول مارکینگ یا حکاکی نورد غلطکی برای حک کردن متوالی روی سطوح استوانه‌ای استفاده می‌کنند.

مثال‌های کاربردی در صنایع مختلف

در صنایع الکترونیک، برای حکاکی قطعات الکترونیکی مثل بردها یا کانکتورها، از دستگاه‌های با دقت بالا استفاده می‌شود. این اطلاعات برای ردیابی کیفیت و تأیید استانداردها اهمیت دارد.

در حوزه شیرآلات صنعتی، علامت‌گذاری روی بدنه شیرها نشان می‌دهد که هر محصول متعلق به کدام سری تولیدی است. حکاکی شیرآلات صنعتی به کارخانه‌ها اجازه می‌دهد فرآیندهای تعمیر، گارانتی و صادرات را ساده‌تر مدیریت کنند.

حتی در صنایع پتروشیمی، درج مشخصات فنی روی تجهیزات فشار بالا ضروری است. حک اطلاعات مانند فشار کاری، جنس بدنه و تاریخ ساخت با استفاده از دستگاه حک فلز صنعتی انجام می‌شود.

دلیل اطمینان به حکاکی در صنعت نظامی و پزشکی

در صنعت دفاعی، حک کردن شماره سریال روی قطعات اسلحه یا تجهیزات حساس، یک الزام قانونی است. این نشانه‌ها باید با دقت بالا و به‌صورت دائمی انجام شود. حکاکی فلزات صنعتی در این بخش کمک می‌کند تا هر قطعه به راحتی شناسایی شود و احتمال بروز اشتباه به صفر برسد.

در حوزه تجهیزات پزشکی نیز، استفاده از حکاکی روی ابزارهای جراحی، به بیمارستان‌ها امکان ردیابی و استریل‌سازی دقیق می‌دهد. به عنوان مثال، درج کدهای UDI (کد شناسایی منحصربه‌فرد برای تجهیزات پزشکی) روی ابزارهای جراحی، طبق استانداردهای بین‌المللی الزامی است.

روند رشد تقاضا برای دستگاه‌های حکاکی فلزات

آمارها نشان می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴، تقاضا برای خرید دستگاه حکاکی روی فلزات حدود ۴۳٪ افزایش یافته است. رشد این بازار به دلیل نیاز فزاینده صنایع به ردیابی، برندینگ و حفاظت از اصالت کالاها بوده است.

بر اساس گزارش ResearchAndMarkets، بازار جهانی دستگاه‌های مارک‌زنی صنعتی تا پایان ۲۰۲۵ به ارزشی بالغ بر ۷.۸ میلیارد دلار خواهد رسید. این رشد به دلیل کاربرد گسترده این دستگاه‌ها در صنایع خودرو، هوافضا، لوازم خانگی، الکترونیک و پزشکی است.

برندینگ و حک لوگو روی قطعات

یکی از جذاب‌ترین کاربردهای حکاکی، حکاکی لوگو و برندسازی بر روی محصولات است. برندهایی که لوگوی خود را مستقیماً روی بدنه محصولات فلزی حک می‌کنند، اعتماد بیشتری در بازار ایجاد می‌کنند. به ویژه در صنایع لاکچری مانند ساعت‌سازی، جواهرات و صنایع نظامی، درج لوگو با دقت و زیبایی خاصی انجام می‌شود.

خدمات حکاکی لوگو و تاریخ روی فلزات و غیرفلز نیز باعث شده تولیدکنندگان بتوانند اطلاعات مورد نیاز خود را مستقیماً روی محصولات یا بسته‌بندی‌های فلزی درج کنند؛ بدون نیاز به لیبل یا برچسب‌های قابل حذف.

کارایی حکاکی در صنایع نفت و گاز

در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، تجهیزات دائماً در معرض فشار، حرارت، رطوبت و مواد شیمیایی قرار دارند. این بخش از صنعت، به‌صورت گسترده از نشانه‌گذاری مقاوم استفاده می‌کند. معمولاً روی لوله‌ها، دریچه‌ها، اتصالات و ابزارهای کنترل، اطلاعاتی مثل فشار کاری، شماره تجهیز، کد استاندارد و تاریخ بازرسی درج می‌شود. این اطلاعات باید به‌گونه‌ای روی فلز حک شوند که حتی پس از سال‌ها کار در شرایط سخت، قابل خواندن باشند.

طبق گزارش سال ۲۰۲۲ انجمن جهانی پایپ‌لاین، بیش از ۹۰ درصد پروژه‌های نفتی از روش‌های مقاوم حکاکی دائمی استفاده کرده‌اند. دلیل این موضوع، جلوگیری از اشتباهات انسانی و کنترل دقیق‌تر دارایی‌ها است.

اهمیت ردیابی محصولات و ارتباط آن با حکاکی

یکی از مهم‌ترین اهداف تولیدکنندگان، افزایش قابلیت ردیابی یا Traceability است. ردیابی به معنی امکان دنبال‌کردن کامل مسیر یک محصول از ابتدای تولید تا زمان رسیدن به دست مصرف‌کننده است. این فرآیند زمانی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که بحث ایمنی مطرح باشد.

برای مثال، در صورت بروز مشکل در یک سری تولیدی، شرکت می‌تواند با کمک شماره سریال حک‌شده روی قطعات، فقط همان دسته از محصولات را از بازار جمع‌آوری کند و نیازی به توقف کل خط تولید نخواهد داشت. این موضوع باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان می‌شود.

وجود اطلاعات حک‌شده دائمی روی قطعات باعث می‌شود حتی پس از عبور از چندین مرحله مونتاژ، دستگاه‌ها بتوانند قطعات را از یکدیگر تشخیص دهند. این همان موضوعی است که باعث شده چگونه حکاکی روی فلز باعث ردیابی دقیق محصولات می‌شود یکی از اصلی‌ترین دلایل انتخاب این فناوری باشد.

کاربرد حکاکی در صنایع برق و تجهیزات صنعتی

در صنایع برق، ژنراتورها، تابلوهای برق، ترانس‌ها، رله‌ها، کنتاکتورها و بسیاری از تجهیزات صنعتی نیازمند درج اطلاعات غیرقابل حذف هستند. این اطلاعات معمولاً شامل شماره مدل، شماره سریال، ظرفیت، تاریخ ساخت و هشدارهای ایمنی است. حکاکی دقیق روی تجهیزات برق، از بروز خطا جلوگیری می‌کند و در زمان نگهداری و تعمیرات دوره‌ای، اطلاعات درست را در اختیار تکنسین قرار می‌دهد.

یکی از شرکت‌های اروپایی تولیدکننده تجهیزات برق گزارش داده که پس از جایگزینی لیبل‌های کاغذی با حکاکی لیزری، هزینه‌های نگهداری سالانه آن‌ها ۳۵ درصد کاهش پیدا کرده است. این کاهش هزینه به دلیل حذف نیاز به تعویض لیبل‌ها در اثر حرارت، گردوغبار یا رطوبت بوده است.

کاربرد حکاکی در تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی

در حوزه آزمایشگاهی، ابزارها دائماً در معرض مواد شیمیایی و فرآیندهای استریل‌سازی هستند. هر ابزاری باید دارای کدی خاص باشد تا در صورت بروز خطا بتوان آن را پیگیری کرد. حکاکی روی ابزارهای پزشکی با لیزر به دلیل دقت بالا، بدون ایجاد اثر حرارتی مخرب انجام می‌شود.

یکی از مزایای بزرگ این روش، امکان حکاکی QR-code است. بسیاری از تجهیزات پزشکی مدرن دارای QR-code دائمی هستند که میانگین خطای خواندن آن کمتر از ۰.۰۱ درصد گزارش شده است. دستگاه‌های پیشرفته دستگاه لیزر فلزات این قابلیت را فراهم می‌کنند که اطلاعات با ظرافت بسیار بالا درج شوند و حتی روی قطعات بسیار کوچک نیز قابل اجرا باشند.

تفاوت حکاکی لیزری و سوزنی در صنعت

در خطوط تولید سنگین، دستگاه‌ها بسته به نوع قطعه، از دو روش متداول استفاده می‌کنند: حکاکی سوزنی و لیزری. هرکدام مزایا و محدودیت‌های خود را دارند.

• حکاکی سوزنی (پین مارکینگ)
  برای فلزات سخت، قطعات صنعتی بزرگ، بدنه موتور، شاسی‌ها و قطعاتی با سطح ناهموار مناسب است. این روش باعث ایجاد علامت‌های عمیق می‌شود و در محیط‌های پر گردوغبار یا حرارتی قابل استفاده است.
• حکاکی لیزری
  برای قطعات ظریف، الکترونیکی، پزشکی، ساعت‌سازی و قطعاتی که نیاز به زیبایی ظاهری دارند، گزینه بهتری محسوب می‌شود. لیزر می‌تواند برندها، نوشته‌ها و حتی تصاویر پیچیده را با کیفیت بالا روی فلز حک کند.

در تحقیقی که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، بیش از ۶۰ درصد کارخانه‌های مدرن ترجیح داده‌اند از ترکیب هر دو روش در خطوط تولید استفاده کنند تا دقت و دوام هم‌زمان حاصل شود.

نقش حکاکی در افزایش دوام و اصالت محصول

جعل محصولات صنعتی در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های بزرگ تولیدکنندگان تبدیل شده است. تقلب در قطعات خودرو، ابزار دقیق، تجهیزات پزشکی و حتی شیرآلات صنعتی مشکلات جدی ایجاد کرده است. حکاکی دائمی روی محصولات، امکان جعل را تقریباً غیرممکن می‌کند، زیرا حذف این حکاکی یا مخدوش کردن آن باعث آسیب به قطعه می‌شود.

به همین دلیل، یکی از اصلی‌ترین مزایای حکاکی برای صنایع، «افزایش دوام و اصالت» است. حک کردن اطلاعات واقعی، نه‌تنها هویت محصول را مشخص می‌کند، بلکه در زمان گارانتی و خدمات پس از فروش نیز بسیار کاربرد دارد.

معرفی بهترین دستگاه‌های حکاکی برای صنایع فلزی

در بازار جهانی، چند نوع دستگاه بیشترین سهم را در حوزه نشانه‌گذاری دارند:

• دستگاه‌های حکاکی لیزری فایبر
  مناسب برای فولاد، استیل، آلومینیوم، مس و بسیاری از فلزات صنعتی. سرعت بالا و دوام عالی دارند.
• دستگاه‌های حک سوزنی
  مناسب برای قطعات سنگین، فلزات سخت و محیط‌های صنعتی پرتردد.
• دستگاه‌های غلطکی یا رول مارکینگ
  برای حکاکی مداوم روی سطوح استوانه‌ای یا فلزات ضخیم.
• دستگاه‌های الکتروشیمیایی
  مناسب برای قطعات ظریف با نیاز به عمق کم.

طبق آمار سال ۲۰۲4، دستگاه‌های فایبر لیزر بیش از ۵۲ درصد بازار حکاکی جهانی را در اختیار دارند.

در برخی خطوط تولید از انواع دستگاه های حکاکی لیزری و برش لیزری استفاده می‌شود که می‌توانند هم عملیات جداسازی و هم نشانه‌گذاری را انجام دهند.

نیاز رو‌به‌رشد صنایع به خدمات حکاکی

استفاده گسترده از فناوری‌های اتوماسیون، باعث شده شرکت‌ها نیاز بیشتری به نشانه‌گذاری دقیق داشته باشند. امروزه سیستم‌های کنترل کیفیت مبتنی بر دوربین، نیازمند کدهای واضح و دقیق هستند. دستگاه‌های تولیدی بدون حکاکی قابل ردیابی نیستند و بسیاری از استانداردهای بین‌المللی تولید نیز وجود نشانه‌گذاری دائمی را الزامی کرده‌اند.

این روند یک نتیجه روشن دارد: رشد تقاضا برای شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات حک فلز و دستگاه‌های پیشرفته صنعتی.

جمع‌بندی 

در صنایع کوچک و بزرگ، نشانه‌گذاری به صورت دائمی روی قطعات، نقش مهمی در سازمان‌دهی خطوط تولید، افزایش کیفیت و جلوگیری از خطا دارد. این فناوری به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا محصولاتشان قابل اعتمادتر، استانداردتر و قابل پیگیری باشند. حکاکی روی فلز تنها یک عمل فنی نیست؛ بلکه ستون اصلی اعتبار و اصالت در بسیاری از صنایع محسوب می‌شود و شرکت‌هایی مثل حک‌گستر با ارائه تجهیزات و خدمات تخصصی، بخشی از این جریان صنعتی هستند